Gjuha shqipe- “ Ura lidhëse” e gjuhëve të Europës

 Shkruan: Fahri XHARRA
Analisti , studiusi , historiani nuk guxon të mundet nga emocionet , nëse dëshiron që ajo analizë, ai studim apo ajo histori që e shkruan të jetë reale. Por kur lexon diçka për të cilën je munduar ta gjesh, dhe e cila do ti jepte shkëlqimin shkrimeve , e cila e vërteton ate që e ke thënë ,por nuk ke mundur saktësisht ta dokumentosh, atëherë me siguri je i mbushur me rrënqethje nga gëzimi : “Më në fund !

Me tonelata shkrime janë bërë kundër gjuhës shqipe , duke e paraqitur ate si të ardhur vonë , si të pa rrënjë dhe si të pa origjinë . Shkruanin “ dashamirët e huaj” e ne i lexonim ato që na i përgatisnin
” dashamirët “ e vendit tonë; ose edhe nga ne ,kishte nga ata që iu bashkangjitënin atyre për të provuar të njejtën; thjeshtë që gjuha e parë në Europë të bastardhohet , të humbë nga pesha , të ndahet në “një qind “dialekte që të mos kuptohen ose të kuptohemi me vështirësi ndër veti . Por…. Departamenti i Gjuhësisë i Universitetit të Vjenës na e thot atë që ishte dashur ta thonin edhe studjuesit tanë.

Gjuhët e ndryshme të një regjioni gjeografik shpesh paraqesin ngjashmëri nder veti , për kundër asaj që nuk janë të të njëjtës origjinë. Ky fenomen i njohur si “ Ura lidhëse gjuhësore”është i pranishëm edhe në Ballkan , ku Gjuhët Shqipe, Greke , Bullgare, Maqedone (sllave fxh) dhe Rumune i kanë fjalët dhe strukturën e njëjte . A u ndikuan këto gjuhë nga njëra tjetra , apo një nga këto gjuhë ishte vendimtare në evoluimin e gjuhëve tjera (të përmendura ) më lartë ?

Në këtë pyetje do të përgjigjet projekti i madh i linguistëve austriak i udhëhequr nga Gjuhëtari Dr. Stefan Schumacher dhe kolegu i tij Dr. Joachim Matzinger . Ky studim do të vërteton që .. “ Gjuha shqipe ( e vjetër) e kishte rolin kryesor në këtë çështje . Projekti do të ndahet në dy fusha ; studimi i thellë i Gjuhës ( së vjetër ) Shqipe dhe ndikimi i saj në gjuhët tjera ballkanike dhe europiane, duke i falënderuar sistemit foljor ( verbal ) të gjuhës sonë.

(Ebenso wichtig sind diese aber auch, um die Wechselwirkungen des Albanischen mit seinen Nachbarsprachen zu erklären. Dabei gehen die beiden Forscher verschiedenen Spuren nach, die darauf hinweisen, dass Albanien eine zentrale Rolle im Balkansprachbund spielte. Beispielsweise ist es vermutlich vom Albanischen ausgegangen, dass der bestimmte Artikel im Rumänischen, Bulgarischen und Mazedonischen nachgestellt wird. Denn im Albanischen ist der nachgestellte Artikel bereits seit der Antike vorhanden.

Serbisht “Ali oni su jednako važni da objasne interakciju između albanskog i susednih jezika. Dvoje istraživača istražuju različite tragove koji ukazuju da je Albanija imala centralnu ulogu na Balkanu. Na primer, albanski je pretpostavljao da su određeni članak pratili rumunski, bugarski i makedonski. To je zato što je sledeći članak na albanskom jeziku prisutan od davnina.
Dr. Schumacher e sqaron që studimi po i jep frytet e para : 

Gjuha e Vjetër Shqipe i ka do modalitete që iu mungojnë gjuhëve tjera të Ballkanit si : ” të shprehish kuptueshëm atë që e ke dashur ta thuash “ ? O ,sa kënaqësi te jesh më moçmi në këto anë !

Thelbi i studimit është i bazuar në literaturën që ruhet nga Gjuha e Vjetër Shqipe e e cila daton nga shekujt 16-të-18-të , të përmbledhura në një kompleks shkrimesh në mbi 1500 faqe , e që një nga një do studiohen dhe analizohen. 

( Die Grundlage für die Untersuchungen bildet die gesamte zugängliche altalbanische Literatur aus der Zeit zwischen dem 16. und dem 18. Jahrhundert. Dies bedeutet eine Herausforderung für die Forscher, handelt es sich doch um ca. 1500 Seiten, die intensiv analysiert werden müssen. Projektmitarbeiter Dr. Matzinger dazu: “Bisher wurden diese Texte kaum erforscht, da es sich fast ausschließlich um katholisch-religiöse Literatur handelt, die zunächst in Vergessenheit geriet und insbesondere im Kommunismus tabuisiert wurde. Seit dem Ende des Kommunismus wird diese Literatur zwar wieder wahrgenommen, jedoch mangelte es bisher an Geld sowie an Backgroundwissen über den Katholizismus.”

Serbisht: Osnova za istraživanje je celokupna dostupna staroalbanska literatura iz perioda između 16. i 18. veka. To znači izazov za istraživače, jer postoji oko 1500 stranica koje treba intenzivno analizirati. Član projektnog tima dr. Matzinger: „Do sada su ovi tekstovi jedva istraživani, jer su to gotovo isključivo katoličko-religiozna literatura, koja je u početku bila zaboravljena i bila je tabu, posebno u komunizmu. Ova literatura je ponovo primećena od kraja komunizma, ali do sada je nedostajalo novca i osnovnog znanja o katoličanstvu)

Roli i Austrisë , si zakonisht edhe me këtë projekt tregon që shkrimet e vjetra do të ringjallen dhe do të zënë vendin e tyre në traditën e pasur austrike në këtë lëmi- aty ku edhe Profesori Norbert Jokli “ Ati i Albanologjisë “ kishte punuar në këtë çështje. “ Babai Albanologjisë”. Norbert Jokli ishte krenar që ishte dëshmitar i përmbledhjes dhe paraqitjes së Gjuhës së Vjetër Shqipe. si gjuhë unike.

(Nun wird den alten Texten im Rahmen des FWF-Projekts wieder neues Leben eingehaucht und damit auch an eine österreichische Forschungstradition angeknüpft – denn der österreichische Professor Norbert Jokl, der unter den Nazis ums Leben kam, gilt als “Vater der Albanologie”. Er wäre sicherlich stolz auf die erste vollständige Darstellung des altalbanischen Verbalsystems in Form eines Lexikons, die am Ende der Forschungsarbeiten stehen wird. Damit besteht eine Basis für alle künftigen Untersuchungen am Verbalsystem des Albanischen, die auch der Indogermanistik und der Sprachwissenschaft als Ganzes zugutekommen wird.

(Sada su stari tekstovi udahnuti novi život projektu FVF i na taj način povezani sa austrijskom istraživačkom tradicijom – jer austrijski profesor Norbert Jokl, koji je umro pod nacistima, smatra se „ocem albanologije“. Svakako bi bio ponosan na prvo potpuno predstavljanje starog albanskog verbalnog sistema u obliku leksikona, koje će biti dostupno na kraju istraživačkog rada. Ovo pruža osnovu za sve buduće istrage verbalnog sistema albanskog, što će takođe biti od koristi indoevropskim studijama i lingvistici u celini)

Pse i përktheva serbisht ? Së paku me këto fjali t`i kundërvehemi plaçkitjes së vjetërsisë së gjuhës shqipe nga serbët )

Shqiptar , mos u fsheh !. Shqipëtar . të ka bërë Perëndia të parin në këto anë e më gjerë !

( Kontakti shkencor i mundshëm :Wissenschaftlicher Kontakt: Dr. Stefan Schumacher Universität Wien Institut für Sprachwissenschaft / Indogermanistik Dr.-Karl-Lueger-Ring 1 1010 Wien )

Fahri Xharra, Gjakovë